De energiecrisis die anderhalf jaar geleden de orchideeënteelt bijna in de kou zette, leidde bij Van Geel in Erica tot een aantal veranderingen die ongedachte mogelijkheden brachten. Het bedrijf werd na een tijdelijke teeltstop gereorganiseerd en anders ingedeeld. Na enkele investeringen kan er nu duurzamer dan tevoren geproduceerd worden.

Crisissituaties kunnen benut worden om veranderingen en transformaties tot stand te brengen. Phalaenopsiskwekerij Van Geel in het Drentse Erica is een goed voorbeeld van een bedrijf dat duurzamer uit de energiecrisis is gekomen. In de zomer van 2022 liep de gasprijs op tot ruim 2 euro per kuub. Voor telers van orchideeën was dat een signaal om de teelt voorlopig of definitief te stoppen. Ook Van Geel nam aanvankelijk dat besluit. “Enkele maanden later was de gasprijs gedaald naar een euro en hadden we dat plan weer bijgesteld”, vertelt Martijn van Geel. In de tussentijd nam ook zijn compagnon en zwager afscheid, kwam zijn broer Jorrit erbij en veranderde de bedrijfsnaam in Van Geel Group.
De onderneming bestaat uit een nieuw en een oud gedeelte en alleen in de nieuwe kas wilde hij verder telen. “Inmiddels was duidelijk dat een kwart van de markt afviel, maar in hoeverre de prijzen daarvan zouden profiteren was onvoorspelbaar.”
Het besluit om op de helft van het areaal verder te gaan, dat gaf wel wat praktische uitdagingen, maar bleek ook ongedachte mogelijkheden te bieden. “Het nieuwe deel was ingericht voor koeling en afkweek, niet voor de opkweek bij 30 graden. Dus moesten we het bedrijf anders inrichten”, licht hij toe.

Verwarmen en koelen

Om het teeltplan logisch in te delen, koos de ondernemer ervoor om een van de zes afdelingen van de oude kas te blijven gebruiken, als extra opkweekruimte en als buffergedeelte voor het jonge stekmateriaal. Hierdoor kan de opkweek verlengd worden met drie weken wat de kwaliteit van de planten ten goede komt. Na een opkweekfase van zo’n tien weken in deze afdeling verhuizen de planten naar het achterste deel van de nieuwe kas voor de resterende opkweek.
“Die afdeling was ingericht voor koeling en afkweek, de fase waarin de plant zijn takken aanlegt bij een temperatuur van 18,5 graden. Dit gedeelte was om die reden voorzien van luchtslurven onder de teelttafels, voor de koeling. Na enkele aanpassingen en investeringen kunnen we die slurven nu gebruiken om Het Nieuwe Telen optimaal toe te passen.”
Dit vraagt enige uitleg. Van Geel heeft in deze afdeling twee ontvochtigingsunits van DryGair en LED-lampen van Oreon met watergekoelde, dimbare armaturen laten installeren. Verder is het verduisterende schermdoek vervangen door een extra dik verduisterend chrysantendoek.

‘Gesloten telen’

“De retourwarmte van onze LED’s winnen we terug met een warmtewisselaar en blazen we via de luchtslurven dit kasgedeelte in. Hiermee creëren we extra luchtcirculatie en afdroging, waardoor we heel gesloten kunnen telen.” Dan komt het nieuwe schermdoek van pas, dat 40% beter isoleert dan het oude doek.
Van Geel investeerde ook in meer belichting, van 110 naar 185 µmol/m².s. “Daardoor hebben we meer flexibiliteit om te spelen met prijsschommelingen op de energiemarkt. Afhankelijk van de prijs kunnen we dimmen of juist extra belichten.” Omdat de klimaatinstallatie en de energieafname complexer werden, heeft de teler een nieuwe klimaatcomputer aangeschaft voor voldoende aansturingscapaciteit.

Vijftig procent besparing

De nieuwe investeringen zijn pas in januari in gebruik genomen. Maar de ondernemer verwacht dat de energiebesparing dit seizoen uitkomt op 50% per plant, ten opzichte van 2021, voor de energiecrisis.
“De helft energiebesparing in twee jaar tijd, dat is een megastap. Wel is het zo dat die besparing voor een deel bereikt is doordat we in de crisis leerden de randjes op te zoeken. Telen met minder lichtinput en meer dichte schermen en ramen dus. Wat eerder niet kon, bleek wel te kunnen. Iedereen deed dat, al gingen sommigen daarin te ver. Maar we hebben veel geleerd als sector. Al kun je met phalaenopsis in temperatuur weinig omlaag”, stelt Van Geel.
De besparing op energie en daarmee ook op kosten was ook wel hard nodig, omdat de energieprijs nog altijd hoger is dan voorheen en ook de kosten van arbeid en transport hard zijn gestegen. “We halen de hogere kosten voor een deel uit de markt. Het aanbod is vanwege stoppende telers na 2022 gedaald en die krimp is pas in mei dit jaar volledig doorgewerkt. Dat leidde in 2023 tot hogere prijzen op de veiling.” De klokprijs lag afgelopen jaar 30% hoger, de directe verkoop 15%, weet hij. “Wat deze transformatie uiteindelijk voor ons rendement betekent, weten we nog niet.”

Bromeliateelt

Na de radicale aanpassingen is nu 60% van het bedrijf in gebruik voor de orchideeënteelt. Daarmee is nog niet het hele verhaal verteld. In de Drentse kassen is de verbouwing deze winter nog volop gaande. Zo wordt er een nieuwe wand aangebracht rond het nieuwe opkweekdeel, wat ook gevolgen heeft voor bestaande installaties zoals de CV en het interne transportsysteem. De kleine bloemenwinkel die er al was wordt verplaatst en uitgebreid naar de voormalige verwerkingshal in de oude kas.
Een deel van de oude kas, grenzend aan de toekomstige winkel wordt ingericht voor de test van noviteiten en andere gewassen. “We kunnen zo de overstap naar andere teelten maken en het assortiment voor de winkel uitbreiden.”
De eerste nieuwe teelt is al gevonden in de bromelia. Een gewas dat iets minder warmte vraagt dan phalaenopsis. “We zijn gestart met de exclusieve rassen aechmea en tillandsia. Dit jaar komt de bromeliateelt op twintig procent van ons oppervlakte, dat gaat nog groeien. De gehele transformatie van het bedrijf zal voltooid zijn in 2026.”

Tekst en beeld: Koen van Wijk

Credits: Onder Glas